ИНТЕРВЈУ: Џорџ Сорос, бизнисмен и филантроп за перспективите на регионот, натамошното присуство на Балканот
Македонија не може да се распадне
Дали македонските граѓани треба да ги продаваат своите долари и да купуваат евра како што направивте Вие ? - Не им давам такви совети на луѓето. Но, Вие ја стресовте светската економија со тоа што изјавивте дека ги продавате Вашите долари и ги купувате канадските, австралиските и еврата.
Зошто го направивте тоа? - Јас само го слушав секретарот на Министерството за финансии, којшто едноставно ја редефинира политиката на силниот долар. Во минатото силниот долар значеше многу висока курсна разлика. Меѓутоа, силен долар тоа значи дека доларот којшто многу добро заработува, многу тешко може да се. купи, затоа што има многу закони кои што го поддржуваат. Меѓутоа, тоа е сосема друга дефиниција. Импликациите од тоа беа дека САД со поддршката на Законот за доларот, всушност сакаше да го помогне својот извоз. Јас мислам дека ова е сосема погрешна политика. Мислам дека е многу опасно да си играме со вредноста на една валута којашто може да има штетни последици. Токму тоа и јас го зборував!
Во Македонија имавте средба со премиерот Бранко Црвенковски и со лидерот на ДУИ, Али Ахмети. За што разговаравте и што им кажавте? - Јас навистина бев многу ангажиран во овој регион.Имам неколку фондации кои што дејствуваат во повеЌето земји, вклучувајќи ја и Македонија. Навистина сум загрижен и сакам да му помогнам на регионот, за да може да ја направи транзицијата и да го направи полесно тој премин.За да стане што е можно поблиску до Европа, за да бидете поблиски едни до други, за да може историјата да ја оставиме во минатото, за да имаме многу посветла иднина. И тоа не е воопшто невозможно и мислам дека Самитот во Солун може да го направи тој главен чекор во таа насока. Европската унија мора да заземе многу поактивна улога од порано, кога секогаш се реагираше на кризи.Сега мора да понуди визија за иднината. И за тоа е потребно да ги реши сите оние политички проблеми што се нерешени, како што се статусот на Косово и слично. Треба да се гарантира сигурноста на границите, бидејќи луѓето кои што живеат во оваа земја едноставно се вознемируваат од помислата дека Македонија би можела да се распадне. Тие не треба да имаат никаква основа за да можат да се сомневаат во такво нешто. Мислам дека на тој начин треба да се одржи стабилноста на Македонија и треба да биде многу јасно оти патот е преку асоцијацијата во ЕУ. Тоа може да се постигне само ако постои поголема регионална соработка, со многу поголем обем на трговија и со тоа Ќе се намали опасноста на границата.
Претходно бевте во Грција, дали таму им кажавте дека треба да го остават минатото околу прашањето на името и да пристапат кон рационален начин на решавање на овој проблем, со што можеби Ќе се надмине јазот меѓу двете држави и Ќе се воспостават нормални релации? - Мислам дека Вашето прашање е многу валидно. Прашањето околу името е остаток од поранешните грчки влади. Во 1991 -1992 година кога Грција и го наметна ембаргото врз Македонија , јас всушност и дадов кредит на вашата земја, за да може да се купи нафта и да се издржат тешките моменти . Мислам дека би било многу добар знак доколку конечно заборават на поранешната југословенска република и да & дозволат на Македонија да биде Македонија. Мислам дека тоа многу Ќе & помогне на Македонија да стане стабилна.
Се заложивте за решавање на статусот на Косово, односно изјавивте дека Србија треба јасно да ги дефинира своите граници . Колку е оправдан стравот на македонската јавност дека независноста на Косово Ќе се рефлектира и на Македонија и Ќе доведе до дестабилизација на целиот регион? - Токму од тие причини сметам дека Европската унија треба да застане зад ставот дека постоечките граници не треба да се менуваат. Има измени што можат да се случат, како независноста на Косово, или пак сојузот меѓу Црна Гора и Србија, но можеби една таква структура нема да остане за засекогаш. Или пак, Уставот на Босна и Херцеговина мора да биде упростен, затоа што со Дејтонската спогодба станува премногу комплицирани. Како и да е, тоа се прашања кои се нерешени и сега имаме една јасно исцртана карта, имаме мапа пред нас, нема никаков простор за распаѓање на Македонија. Сега имате Влада која навистина е посветена да изгради една мултиетничка македонска држава. Го имате Охридскиот договор за којшто обете страни се согласија. Луѓето кои што му се спротивставуваат,едноставно се губитници. Да бидам искрен, претходната беше многу лоша влада. Тоа беше една од најлошите влади што воопшто постоеше во историјата на земјата. И тие едноставно се плашат дека она што тогаш го направиле во смисла на корупција, можеби сега Ќе излезе на површина. Затоа и толку напаѓаат!
Дали средбата со Црвенковски и Ахмети ве увери дека ќе се задржи унитарноста на државата и дека нема опасности од дестабилизација. Дали го добивте тој впечаток кога разговаравте? - Да, токму така. И господинот Црвенковски и господинот Ахмети се посветени за да го спроведат Охридскиот договор и тој да функционира. Јасно е дека за тоа Ќе биде потребно време. И тие се соочени со најразлични тешкотии, затоа што земјата се наоѓа во длабока економска криза. Мислам дека не потребно јас да ви го кажам тоа , бидејќи вие чувствувате секој ден, колкав е степенот на невработеноста, колкава е задолженоста на земјата. Тоа се прашања кои ја отежнуваат ситуацијата и го отежнуваат спроведувањето на Рамковниот договор. Затоа што е потребно, на пример, да се вработат дополнително луѓе Албанци во јавната администрација, во полицијата, а од друга страна, треба да се рационализира јавната администрација, што е многу тешко. Исто така го имате проблемот со децентрализацијата, Ќе биде потребно да поминат барем три години, за може тој систем да профункционира.
Дали вие како поборник за отворено општество имате намера да помагате во земјава за да се надминат разликите што се присутни. Постоеја најави дека се повлекувате од Македонија и дека веЌе нема да дејствувате како порано. До кога Сорос Ќе биде присутен во Македонија ? - Јас воопшто не се повлеков од оваа област. Јас ја намалив својата вклученост во Средна Европа, како и во земјите кои се приклучуваат кон Европската унија, меѓутоа, мојата вклученост во Балканот останува, бидејќи овој регион навистина има потреба од нашето присуство. Во годините што следуваат , наредните три, четири, пет години, ние секако дека Ќе го намалуваме нашето присуство.Едноставно, затоа што ги немам парите, затоа што моите денови на заработување се готови, затоа што сега сум пензионер. Она што можам да го кажам е дека финансирањето е од она што претходно сум го заработил, во меѓувреме не заработувам многу пари. Тоа значи дека треба да се намалува нашето присуство. Меѓутоа, Балканот останува приоритет за нас, особено во областа на образованието и се надевам дека тука би можел да направам многу повеЌе. Меѓутоа, за разлика од порано, кога се' што требаше да направам беше да потпишам чек, сега треба заеднички да бараме партнери , да работиме со Светската банка, со Европската унија, со земјите-членки на Европската унија, затоа што едноставно јас немам повеЌе толку многу пари .
Дали вложените пари од фондацијата во Македонија се исплатија. Дали според Вас добивме отворено општество? - Мислам дека мојата фондација во Македонија може навистина да се гордее со своите постигнувања за тоа како се држеше во еден мошне тежок период, со започнувањето на конфликтот во Косово, а потоа и за време на последниот режим кога навистина беше под значителен притисок. Мислам дека фондацијата многу добро се постави на вистинско место, каде што би можело да се гради отворено општество, во средина која што не е многу отворена.
Спомнавте дека минатата власт вршела притисоци врз Фондацијата. Имаше обвинувања дека токму Вие ја финансирате петтата колона во Македонија. Зошто толку лоши зборови кон Вас и Вашата фондација? - Тоа значи дека ние сигурно правиме нешто како што треба. Доколку сите не сакаат, тогаш тоа ќе значи дека ние не сме ефикасни и не сме ефективни. Ние се залагаме за отворено општество и ние сме против многу работи, коишто го карактеризираат овој регион. Ние сме против корупција, против национализмот, како и против лицемерие од секаков вид.
Дали сметате дека со вложување во проекти како Отворено општество, Југоисточниот Универзитет, може да се оствари целта, а тоа е демократско и отворено општество? - Многу бев импресиониран од она што го видов. Мислам дека почетокот е одличен и дека таму нема само Албанци, туку има студенти од различни националности, дури и од странство. Тоа е многу добар знак за добар почеток. Јас навистина многу се гордеам со тоа. Ова навистина беше многу големо постигнување на Комесарот за човекови права, затоа што тоа беше негова иницијатива, која јас ја поддржав . Сепак, сметам дека институциите од овој вид можат да предизвикаат големи промени во светот. Ние имаме слична институција во Бугарија, и се разбира, тука е и Централноевропскиот универзитет во Будимпешта. Мислам дека тоа е вистинскиот пат кон иднината! Кога ја посетив Грција и кога ги видов разликите како изгледа таа денес во споредба со пред десет години, помислив дека таков сакам да го видам регионот по десет години.
Од македонската Влада се бара да потпише билатерален договор со САД околу Меѓународниот кривичен суд. Како американски граѓанин Ве прашувам дали се чувствувате над останатите граѓани на овој свет, па ви требаат и специјални заштити за да не можат да Ве гонат меѓународните судови? - Дозволете да дадам изјава, која е против сопствената влада. Не зборувам сега за вашата влада, туку зборувам за сопствената, американската влада. Мислам дека сегашната влада во САД следи една сосема погрешна политика. Ние сме најсилната нација во светот и треба да ја користиме сета таа моЌ што ја имаме на располагање, за да можеме да го водиме светот кон создавање на едно глобално отворено општество, кое Ќе се потпира врз соработка и владеењето на правото.Ние немаме монопол на вистината. И дури ако сме најсилна нација не значи дека сето она што го правиме е правилно. За жал, мојата влада сега работи погрешно, кога настојува ова да го постигне. Мислам дека тоа е многу негативна работа и навистина многу се срамам од она што го прави американската влада.
Дали Ќе ја контролирате владата во Вашингтон како ќе ги користи средствата добиени од продажба на ирачката нафта? Се сомневате ли во нејзините добри намери? - Имам многу сомнежи во сопствената влада. Јас не бев вклучен во политичките прашања на Америка и сум загрижен за изградбата на отворени општества во остатокот на светот. Меѓутоа, сметам дека борбата за отворените општества мора да се случи токму во Америка и имам намера тоа да го направам. Јас не сум дисидент, затоа што Америка останува да биде демократска земја и мислам дека луѓето ќе можат да го изразат своето мислење. Ние затоа се надеваме дека нема да ја имаме оваа влада уште долго.
Дали сметате дека во САД постои отворено општество? - Мислам дека методите со кои се служи владата на САД по 11 септември, се репресивни. Значи, владата ги експлоатира и живее од стравот на луѓето, кој што беше предизвикан од терористите.Тоа е навистина многу опасна игра. Балканот е прашање во кое што треба да се вклучи ЕУ. САД јасно кажаа дека не сакаат толку многу да бидат вклучени во она што се случува на Балканот.Затоа што мислам дека е предизвик за ЕУ да докаже дека може да развива демократија и просперитет без воени средства. Да може да покаже добредојде наспроти употребата на воена сила, меѓутоа, за тоа ќе биде потребно лидерите на ЕУ да се концентрираат на ова прашање на самитот во Солун.
Дали земјите од ЕУ треба да ги отворат своите структурни фондови за да се доближиме побрзо до нив? - Токму така. Тоа е она што сакам да го видам да се случи. И, за жал, сите европски земји сега поминуваат низ мошне сериозни буџетски ограничувања и затоа е многу тешко да се најдат пари. Меѓутоа, она што сакам да го кажам е дека треба посилно лидерството за да можете самите да си ја завршите работата. Затоа мислам дека не е потребно да имате толку многу пари . Недостатокот на средства не треба да биде причина да се престане со преземање крупни чекори напред.
За крај, господине Сорос, ако пред 20 години требаше да инвестирате во „Мајкрософт“, пред 10 во „Јаху“, што би инвестирале сега по 10 години со многу малку пари да станат повеќе? - Требаше тоа прашање да ми го поставите пред 20 години. Ако тогаш ги ставевте моите пари во мојот фонд, ќе бевте богат денеска. Меѓутоа, тоа не можам да ви го кажам. Тоа беше мошне успешна инвестиција.
(Интервјуто е подготвено од новинарот Горан Теменугов и е објавено на Првата програма на МТВ. Пренесено од прилогот „Моќта е во народот“ во „Утрински весник“, 29.05.2003)
|