репортажа: ПОД ПАДИНИТЕ НА БЕЛАСИЦА
Наследството живее
Потпрашајте, и локалните жители со задоволство ќе ви раскажат како на раце и со коњи носеле камен и дрво за изградба на патеката до водопадот, како работата ги поврзала и ги надминала поситните и покрупните несогласувања меѓу луѓето, како заедно правеле скара на паузите од тешката работа, дискутирале и мечтаеле “што ќе биде кога ќе биде”. А “бидна” она на што се надеваа – селото стана познато и посетено, се отворија нови перспективи за негов развој…
Сега, до Смоларскиот водопад може да се дојде и со дамски чевли. Паметам, кога првпат го видов, не беше така. Ни требаа добри, здрави планинарски чевли, зошто се спуштавме по стрмни патеки и по камења кои беа прекриени со мов и лизгави од неодамнешниот дожд. Мојата втора средба со овој чудесен водопад на планината Беласица водеше преку камени скали, патека и дрвено мовче, кои со сопствените раце ги изградија жителите на селото Смоларе, со цел да го направат достапен за што поголем број луѓе.
Оттогаш, повеќе пати го посетив Смоларскиот водопад. Откако заврши проектот со кој се изгради пристапна патека до него, а тој стана позната излетничка и туристичка дестинација, како магнети една по друга почнаа да се јавуваат нови иницијативи од падините на планината Беласица. Иницијтиви за афирмација и заживување нови простори кои би имале сличен ефект како оној од Смоларскиот водопад. И така, ни се случија Колешинскиот водопад, Мокринските извори, Момин бунар во Струмица, се создадоа резбите во Бања Банско…
Водопадот ги поврза луѓето
Изградбата на пристапна патека до Смоларскиот водопад беше првиот проект од струмичкиот крај поддржан преку програмата “Живо наследство” на белгиската Фондација Крал Бодуен и на Фондацијата Институт отворено општество Македонија. Ефектот, кој овој проект го предизвика во селото Смоларе и општината Ново Село, беше поголем од очекувањата на сите. Водопадот, кој како сноп светлина се спушта од 35 метри, по темната и мазна гранитна карпа, доаѓаат да го видат деца, млади и стари, домашни и странски посетители. И до илјада посетители на ден – вели Боро Зекиров, новинар, голем ентузијаст и иницијатор на двете следни иницијативи (за Колешинскиот водопад и Мокринските извори). Локалните жители, вели Зекиров, во почетокот не можеа да се изначудат, а сега преземаат најразлични иницијативи да ги пречекаат и услужат гостите. Во тоа тие имаат голема поддршка од општината Ново Село. Општината всушност и беше иницијатор и координатор на овој проект, а поранешниот градоначалник Кирил Чавков “барабар” со жителите учествуваше во изградбата на патеката. Само потпрашајте, и локалните жители со задоволство ќе ви раскажат како на раце и со коњи носеле камени плочи и дрво за изградба на патеката, оградата и мовчето, како работата на оваа заедничка идеја ги поврзала и ги надминала поситните и покрупните несогласувања меѓу луѓето, како заедно правеле скара на паузите од тешката работа, дискутирале и мечтаеле “што ќе биде кога ќе биде”. А “бидна” она на што се надеваа – селото стана познато и посетено, се отворија нови перспективи за негов развој, се воспостави одлично партнерство со локалната самоуправа, бидејќи и новиот градоначалник, Никола Андонов, ја продолжи насоката и планира подобрување на инфраструктурата и одржлив развој на селата и на општината преку културното и природното наследство.
Нови перспективи
Слична е приказната и за Колешинскиот водопад. До него се стасува потешко, бидејќи нема асфалтиран пат, но негова изградба е во план на општината Ново Село. Ние имавме среќа по пат да сретнеме трактор – “стопиравме” и до патеката која води до Колешинскиот водопад стасавме со за нас невообичаен превоз, во весело расположение. Слично како кон Смоларскиот, и кон Колешинскиот водопад води патека од природен камен, скали и мовче, изградена од локалните жители. На нејзиниот крај ве пречекува водопадот. Раскошен, понизок, но пораширен од Смоларскиот. И тука, како и кај Смоларскиот, не можевме да одолееме да не се спуштиме од мовчето-”видиковец”, за да ја допреме водата, да загазиме боси во реката, да дозволиме да не испрскаат млазовите кои се спуштаат разиграно, како чудесна музика, од карпите. Локалните луѓе се горди и задоволни – планираат за иднината, размислуваат за изградба на ресторани, за оспособување на куќите за преноќиште на гостите. Боро Зекиров и Панчо Стојанов, претставници од општината Ново Село, кој “со сета душа” се дадоа во овие проекти, велат дека помеѓу населението и општинските структури, но и многуте бизнисмени, постои консензус – природното и културното наследство се смета за клучен фактор за локалниот развој. Она што охрабрува е дека постои свест за одржливото користење на тие ресурси и голема грижа за заштитата на околината и за одржувањето на еколошкиот баланс.
Интегрален развој
Во организација на Фондацијата Институт отворено општество – Македонија, беше одржана обука за локалните луѓе, а една од целите беше да се поттикне свеста за интегралниот развој на овој регион. Односно, смоларчани гостите да ги упатат и кон Колешинскиот водопад, и обратно, да им кажат и за другите локалитети кои можат да ги посетат во околината – манастирите, Моноспитовското блато, археолошките локалитети и посебно, трите други локации каде се одвиваа проектите од мрежата “Живо наследство”: Мокринските извори, Момин бунар во Струмица и Бања Банско.
Мокринските извори, крај блиското село Мокрино (на половина пат од Колешино до Смоларе) ќе ве воведат во една речиси самовилска атмосфера. Десетици помали и поголеми извори бликаат од земјата, а некои од нив изврираат од корењата на неколкуте столетни чинари, кои се испреплетуваат на површината. Изворите за локалните жители се свето место. Тие тука доаѓаат традиционално за прослава на локалните празници. Бетонската патека и недовршената натстрешница, кои ја намалуваа убавината на просторот, со проектот на програмата “Живо наследство” се облагородени со природен камен кој се вклопува во околината.
Она што е посебно интересно и поволно е што тука можат за ден-два да се видат неколку навистина необични и прекрасни локалитети. Природната убавина – водопадите и изворите, се дополнети со атракциите кои се дело на човекот. Така, на пат кон Струмица, може да се посети Бања Банско и да се побараат предметите од резба кои ги изработуваат жителите на Заводот за рехабилитација, кои беа обучени да работат во оваа традиционална вештина. Во стариот дел на Струмица, пак, може да се посети Момин бунар, кој го обновија самите жители, да се одмори под сенката на стариот, заштитен чинар, да се помуабети со локалните жители и да се почувствува пријателската, комшиска атмосфера на старите маала кои, за жал, исчезнуваат.
Со активностите во насока на афирмирањето – преку лифлети, веб-страницата на која се претставени сите проекти од програмата “Живо наследство” (www.zivonasledstvo.org.mk), преку туристичките агенции, и особено преку медиумите – посетителите кои бараат непознати природни локации се запознаваат со овие простори. Кон нив се упатуваат с$ повеќе туристички автобуси, некои локалитети се вградени во агендите на ученичките екскурзии, во туристичката понуда на неколку агенции, странските посетители, новинарските екипи и камерите се чести гости. Сето тоа е првичен чекор, помогнат со програмата “Живо наследство”. Перспективата останува да ја “доцртаат” локалните жители…
|