НВО саем – 4 форум на граѓанското општество во Македонија
ЗАЕДНО ЗА ЕДНО
Под слоганот “Заедно за едно”, од 3 до 5 декември 2004 година на Скопскиот саем се одржа четвртиот по ред НВО саем – форум на граѓанското општество во Македонија.
Четвртиот форум на граѓанското општество ќе биде свртен кон иднината, без непотребни ретроспективи и интроспекции на македонското општество. Форумот ќе биде насочен пред с$ кон прашањето како Македонија во 2005 година да стане земја кандидат за Европската Унија, затоа што сметаме дека членството во ЕУ е иднина на нашата земја”, рече Сашо Келковски, извршен директор на МЦМС на свеченото отворање. “Се разбира дека членството во Европска Унија не зависи само од решавањето на политичките прашања, туку и од економскиот развој на земјата , а малите и средните претпријатија се и тоа како влијателен фактор за брзиот економски развој”, истакна Венко Глигоров, директор на “Логин системи” кој на отворањето беше претставник на приватниот сектор.
Отворањето на четвртиот НВО саем се поклопи со светскиот ден на лицата со посебни потреби. Не смееме да веруваме дека ние како единки не можеме ништо да направиме. Мораме да веруваме и да се здружуваме, само така ќе успееме’’, истакна Звонко Шаврески од Здружението за лицата со посебни потреби “Полио плус”.
Најмногу досега, 244 граѓански организации, дојдоа на Скопскиот саем со намера да им ги покажат своите активности на колегите од граѓанскиот сектор, на заинтересираните посетители од приватниот сектор, на преставниците на државниот сектор, на медиумите, на сите оние кои за тоа ќе покажат интерес. Дојдоа не само да се видат, туку и да разговараат. Да разменат искуства за она што добро им оди, но и за она што не им оди толку добро. Да дебатираат за она за што имаат различни мислења, да ги изнесат своите аргументи обидувајќи се притоа да добијат што повеќе приврзаници.
А тоа всушност и беше намерата на организаторите: да се подобри информирањето, комуникацијата и координацијата помеѓу граѓанските организации, да се промовира граѓанскиот сектор во јавноста и меѓу другите актери и да се иницира и подобри регионалната соработка на граѓанските организации.
И оваа година на увид на јавноста беа ставени минатото и иднината. Минатото, преку активностите презентирани во изложбениот дел, а иднината преку дискусиите за тоа каде сакаме да стигнеме и што сакаме да направиме што беше предмет на дискусиите во форумскиот дел.
Новини
Оваа година прв пат беше одредена носечка тема и фокус-земја. Носечката тема беше дефинирана како “Европската интеграција на Македонија”, а фокус-земја беше Словенија. Покрај ова, посебно внимание му се даде и на одбележување на 3 декември – светскиот ден на лицата со посебни потреби, и на трите прашања кои според повеќе истражувања претставуваат основни општествени проблеми коишто ги засегаат граѓаните, односно сиромаштијата, невработеноста и корупцијата и стратегиите за одржливоста на граѓанскиот сектор како тема која ќе се занимава со граѓанскиот сектор.
Уште една новина беше завршната пленарна сесија која беше организирана како дебата и на која се дискутираа заклучоците од десет панели коишто опфатија значајни теми за граѓанското организирање.
Изложбен дел
Вкупно 244 граѓански организации ја презентираа својата работа на 98 штандови. Организациите беа групирани во секторите во кои работат. Така посетителите можеа да ги видат организациите кои работат на животна средина; здравство; вработување и мали и средни претпријатија; демократија и владеење на правото; лица со посебни потреби; социо-хуманитарни работи; културни различности и дијалог; етнички заедници; човекови права; жени; информации; струкови организации; култура и уметност; деца и млади; образование. На четвртиот НВО саем имаше една владина институција. Посебно беа групирани организациите од регионот што оваа година ги имаше 16 од четири држави и меѓународните кои беа застапени преку пет организации.
На овој начин посетителите и заинтересираните полесно можеа да се ориентираат во изложбениот дел.
Изложбниот дел и оваа година ја покажа целата инвентивност на активистите на граѓанските организации. Освен печатените материјали на кои беа презентирани активностите на организациите, посетителите можеа да се информираат и од самите активисти за она што го направиле тие во претходниот период или за она што го планираат во иднина.
Најмногу организации имаше во групата “етнички заедници”, дури 61, а најмногу штандови имаше во групата “демократија и владеење на правото”, 12.
Форумски дел
Четвртиот форум на граѓанското општество во Македонија понуди 66 форумски настани, и тоа две пленарни сесии, 29 панели, пет промоции, 18 презентации и 12 едукативни сесии.
Настаните ги организираа 34 домашни граѓански организации, една организација од Словенија, Програмата за развој на Обединетите нации – УНДП и Секторот за европска интеграција при Владата на Република Македонија.
Форумскиот дел на Саемот не ги третираше само прашањата важни за граѓанскиот сектор, туку генерално и прашањата кои се од особен интерес за целото општество. Учесниците понудија повеќе различни теми, како на пример: Улогата на граѓанското општество во процесот на приближување кон ЕУ, Влијанието на граѓанскиот сектор врз економскиот развој во Македонија, Декада на Ромите, Младите и развојот, Улогата на меѓународните студентски организации во процесот на евроинтеграцијата на високото образование во Македонија, Заштита на потрошувачите и процесот на евроинтеграции итн.
Дел од граѓанските организации Саемот го искористија за промоција на своите нови програми, новите публикации или за доделување награди.
Социо-културни настани
За време на НВО саемот се одржаа 14 социо-културни настани. Беше презентиран најмалиот етномузеј од Џепчиште, беше изведена поемата “Незаборав” од Паскал Гилевски, беше организирана изложба и кратка програма на децата со оштетен слух и говор од училиштето “Кочо Рацин” од Битола, се одржа концерт на мистична музика, а свој настап имаше и хорот на Здружението на македонско-словенечко пријателство “Франце Прешерн” од Скопје.
Посетители
НВО саемот - 4 форум на граѓанското општестово во Македонија го посетија 9.798 граѓани на Македонија. Од нив 3.440 дојдоа од градовите надвор од Скопје.
Еве што кажаа за Саемот дел од нив:
Адем Шарафи, наставник по македонски јазик во основното училиште “Саит Најдени” во Дебар. “Дебар е слепо црево во Македонија и поради тоа посебно ја цениме приликата што ни е укажана да го посетиме овој настан. Јас и моите колеги денес донесовме педесетина деца од основните и од средното училиште во Дебар. На Саемов има што да се види, зедовме од презентираните материјали. Дел од работењето на граѓанските организации ми е познат преку активностите на организацијата “Месечина” која е една од најактивните во Дебар”.
Албана, 12 години, Дебар: „Многу ми се допадна НВО Саемот, видов интересни работи и зедов некои материјали кои ќе ги прочитам дома. Не сум била активна досега во ниту една граѓанска организација, но би сакала, мислам дека тоа е нешто добро”.
Ивана, 14 години, Куманово: “Првпат сум на овој саем, дојдов заедно со другар ми, неговиот татко н$ донесе. Не е лошо, ги посетив штандовите на организациите што работат со деца, зедов некои проспекти. Не сум имала прилика да разговарам со активисти на граѓански организации, но би била волонтер во граѓанска организација ако тоа што го работат е добро и интересно”.
Адријана, 18 години, Скопје: “Минатата година учествував во подготовките на штандот на Сојузот на извидниците, а оваа година сум само посетител. Досега успеав да ја видам само третата хала и бев на панелот “Улогата на меѓународните студентски организации во процесот на евроинтеграцијата на високото образование во Македонија. Со оглед на тоа какви ни се можностите, мислам дека Саемов е о.к. Имам некои забелешки, но тоа се идивидуални размислувања. Мене и на моите пријатели ни е блиска идејата на граѓанско организирање. Разговараме за тоа, посебно на часовите по филозофија н$ поттикнуваат да размислуваме и да разговараме за таквите идеи. Мислам дека би можеле да се вклучиме активно во некоја граѓанска организација”.
Медиумите известуваа повеќе од лани
“Медиумите покриле 21,6% од настаните на НВО саемот што е за 9,9% повеќе од минатогодишното медиумско покривање”, изјави Билјана Бејкова од НВО инфоцентарот којшто го правеше набљудувањето на националните концесори, јавниот сервис и дневните печатени медиуми на мекедонски јазик. Најинтересни за медиумите, според НВО инфоцентарот, биле темите поврзани со процесите на евроинтеграција, корупција во владините структури и високото образование, активностите на Координативното тело за заштита на локалитетот Градиште-Кале и Меѓународниот ден на хендикепираните.
Улогата на граѓанското општество во процесот на приближување кон Европската Унија
Приближувањето кон Европската Унија е приближување кон принципите на „европското владеење”: отвореност, партиципативност, демократски пристап, кохерентност, институционални форми на дијалог, Комитет на региони, Економско-социјален комитет.
· Македонија, во процесот на приближување кон ЕУ треба да ги искористи сите расположливи ресурси, вклучувајќи ги и луѓето (кадрите) од граѓанскиот сектор.
· Граѓанското општество, вклучувајќи ги и медиумите, треба да покаже визионерство и храброст во менување на свеста и однесувањето на јавноста во насока на приближување кон ЕУ.
· Седум од осум прашања кои беа поставени се однесуваа на што може да направи Владата за европската интеграција и што може да направи Владата за граѓанските организации.
“Во граѓанскиот сектор гледам некој кој ќе менаџира со процесот на евроинтеграции, кој ќе им објасни на граѓаните што значи самиот процес, сектор кој ќе биде храбар да им поставува прашања од суштинска важност на политичарите, како пред изборите, така и за време на изборите, сектор кој ќе следи кој што ветил, а што остварил.” - Радмила Шеќеринска
Федор Черне, влада на Република Словенија за улогата на невладиниот сектор во евроинтеграциите Невладин сектор како едукатор на граѓаните
Федор Черне кој во владата на Словенија е во делот задолжен за евроинтеграциите беше еден од учесниците на презентацијата за членството на Словенија во ЕУ како фактор за јакнење на граѓанските организации.
Која беше улогата на невладиниот сектор во Словенија за време на аплицирањето на Вашата земја за членство во ЕУ и подоцна кога Словенија стана земја кандидат ?
Морам да нагласам дека невладините организации беа дел од преговорите за членство на Словенија во Европска Унија. Тие придонесоа многу на две полиња. Прво невладините организации одлично ја следеа и имаа одлични познавања од областа на европската легислатива и нејзиното имплементирање во Словенија. Имплементацијата бараше многу промени и при имплементирањето на новите законски одредби соработката со граѓанскиот сектор беше од особена важност. Граѓанскиот сектор на моменти беше и евроскептичен во една позитивна смисла. Што мислам со тоа? Добро е да се укаже и на некои неправилности и како да се надмине тоа, добро е да се совладаат и некои стравови….
Какви стравови имаа граѓаните на Словенија во однос на влегувањето во Европска Унија?
Стравовите беа за и околу економските прашања, можеби и околу националниот идентитет, но тука уште еднаш голема улога одигра граѓанскиот сектор со одржување на многубројните форуми на кои граѓаните поставуваа прашања во врска со своите стравови. Тие форуми допринесоа во многу да се разбијат одредени фами и стравови.
Која е улогата на граѓанскиот сектор сега кога Словенија е веќе членка на ЕУ?
Тие и понатаму се многу активни, дел се од владата на Словенија, нивната активност никако не престана со влегувањето на Словенија во ЕУ. Напротив, таа доби едни нови димензии. Сега нашите граѓански организации имаат пристап кон грантови за кои порано не можеа да конкурираат, соработуваат со граѓански асоцијации од други европски земји, така што поле на нивното дејствување се прошири.
Намалување на невработеноста преку подобрување на пристапот до финансиски услуги
· Во Република Македонија особено недостасуваат финансиски услуги за почетници на бизнис. 75 % од невработените се заинтересирани за мал бизнис, но истовремено истите имаат најмали шанси за добивање кредит.
· Во Република Македонија постојат повеќе институции што обезбедуваат микрокредити, а дел од комерцијалните банки имаат и одделенија за микрокредитирање.
· Потребна е институционална поддршка на приватниот сектор и поголема координација меѓу актерите за поддршка на развојот (Влада, развојни агенции, гарантни фондови).
Дали граѓанскиот сектор може да биде одржлив без надворешно финансирање?
· Само 4% од средствата доаѓаат од донации од индивидуалци, од бизнис-секторот исто така 4%, од централната или локалната власт 8%, од сопствени извори 10%, а 74% се финансираат од грантови.
· Граѓанските организации не се залагаат во мобилизацијата на средствата на локално ниво и не се доволно промовирани во јавноста.
· Потребни се амандмани во Законот за здруженија на граѓани и фондации (економските активности на граѓанските организации, статус на организации од јавен интерес, бенефиции на данокот за индивидуални и корпоративни донатори, волонтеризам).
· Владата на Република Македонија во Генералниот секретаријат формира канцеларија за соработка на граѓанските организации.
Децентрализација – департизацијата како формула за успешна локална демократија
· Децентрализацијата треба да води кон зголемена партиципативност. Во Македонија тоа е среднорочен приоритет и еден од битните критериуми за статус на земја-кандидат за ЕУ.
· Партизацијата во единиците на локалната самоуправа (ЕЛС) е еден од клучните недостатоци што го попречува процесот на децентрализација и го блокира процесот на одлучување во ЕЛС.
· Односите на ЕЛС и граѓанските организации се карактеризираат со недоверба: граѓанските организации истакнуваат нетранспарентност, непотизам и корумпираност на партиска основа на ЕЛС, а од друга страна – ЕЛС истакнува непрофесионализам и зголемен интерес за децентрализацијата поради зголемената алокација на финансиски средства кај граѓанските организации.
Високото образование, корупцијата и студентските права
· Корумпираноста во високото образование ја „поттикнуваат” некои студенти, на кои им е полесно да платат отколку да научат.
· Студентскиот правобранител во две и пол години работа примил 160 пријави, од кои ниедна не се однесува на корупција.
· Ниеден случај на корупција во високото образование не завршил со правосилна пресуда.
10 години граѓанско општество во Југоисточна Европа: Што успеавме да постигнеме, а што тргна на лошо?
· Развојот на граѓанските организации во ЈИЕ, како и во другите посткомунистички држави, многу зависеше од надворешната помош од Западна Европа и од САД и е насочена кон граѓанските организации, кои дејствуваат во полето на демократијата. Засновани на таков концепт, значителен дел од граѓанските организации с$ уште се антивладино расположени.
· Граѓанските организации и Владата треба да одлучат за меѓусебните односи, врз основа на тоа какво општество сакаат да градат.
· Најголем предизвик е корупцијата на довербата на луѓето во Владата.
Модели на изготвување национални стратегии
· Во процес е креирање на Националната програма за развој на образованието и Стратегијата за развој на информатичко општество, додека Националната стратегија за млади е во завршна фаза.
· Во сите три национални стратегии соработката со граѓанските организации и експертските тимови е клучна, а посебно во Националната стратегија за млади е обезбедена значајна вклученост на младинските организации.
· Во процесот на креирање на националните стратегии се вклучуваат претставниците од политичките партии, со што се овозможува спроведувањето на овие долгорочни документи.
|